Bij Van der Goes en Groot begint het nieuwe jaar eigenlijk pas na 1 februari. Dan zijn de laatste rapporten van het voorgaande veldseizoen de deur uit, en maken we ons op voor het nieuwe jaar. Eerder verschenen al berichten over het Elzenmos (Pallavicinia lyellii) in de Groote Peel, de Tweekleurige vleermuis (Vespertilio murinus) op doortrek, de Grauwe franjepoot (Phalaropus lobatus) op Marken en nieuwe vondsten in de Deesche Watergang. Hier volgen nog meer bijzondere waarnemingen en leuke vondsten uit 2023 in willekeurige volgorde.

Wolfsmelkpijlstaart

De rups van de Wolfsmelkpijlstaart (Hyles euphorbiae) is een adembenemende soort om te zien. Dit jaar werd deze gezien in de duinen van Voorne. De Wolfsmelkpijlstaart was tot 1965 een inheemse soort, maar wordt sindsdien alleen af en toe als trekvlinder gezien. Toch zijn er steeds vaker waarnemingen van rupsen.

Bergnachtorchis

Op een hele vreemde plaats, namelijk op een met bramen begroeide dijk langs een akker in Zeeuws-Vlaanderen, stond één van onze karteerders opeens oog in oog met de Bergnachtorchis (Platanthera chloranta). Van deze soort zijn slechts een handvol groeiplaatsen bekend in Nederland.

Ruw parelzaad

In juni werden op een mooie duinhelling bij Egmond aan Zee een aantal bloeiende exemplaren Ruw parelzaad (Lithospermum arvense) gevonden. Deze soort is zeer sterk achteruitgegaan en al decennialang niet meer in de deze duinen waargenomen. De zonnige, droge helling met open zandplekken biedt voldoende gelegenheid om te kiemen, dus wellicht kan deze soort zich van hieruit uitbreiden.

Baltsende steltkluten

De afgelopen jaren neemt het aantal broedende Steltkluten (Himantopus himantopus) in Nederland toe. Bij een broedvogelinventarisatie in Zeeuws-Vlaanderen kwam onze onderzoeker precies op het juiste moment om de balts te zien van deze sierlijke vogels. Helaas kwam het paar in dit gebied niet tot broeden.

Liggende vleugeltjesbloem

Sinds de jaren ’50 is de Liggende vleugeltjesbloem (Polygala serpyllifolia) zeer sterk achteruitgegaan. Als je dan een oude stip niet kunt vinden, ga je als karteerder extra hard zoeken. Bij Dorst had onze karteerder de hoop bijna opgegeven na de droogte in juni. Toen in augustus en september veel regen was gevallen, waagde hij toch nog een poging en vond de Liggende vleugeltjesbloem toen helemaal fris en in bloei.

Basterdschroeforchis

Met een hoeveelheid aan damherten in de Amsterdamse Waterleidingduinen verwacht je niet snel intacte, bloeiende orchideeën te vinden. Maar zo aan het einde van de zomer hebben de herten blijkbaar toch hun buik vol gegeten met alle heerlijke bloemen en laten ze sommige planten staan. Zo werd de Basterdschroeforchis (Spiranthes cernua ‘Chadds Ford’ x odorata) gevonden. Dit is een gecultiveerde hybride die in 2012 in het wild in Nederland werd ontdekt. Dit roept vragen en discussie op: hoe komt deze soort hier? Heeft iemand een handje ‘geholpen’? Wordt hij invasief?

Boszandloopkever

Kevers worden doorgaans niet gekarteerd, maar daarom zijn ze niet minder interessant! Op de Loozerheide zag een onderzoeker zandloopkevers. Het bleek dat de kenmerkende zwarte bovenlip van de Boszandloopkever (Cicindela sylvatica) vrij makkelijk te controleren was. De vondst duidt erop dat deze kevers hun leefgebied hebben uitgebreid.

Sprinkhanen

De Moerassprinkhaan (Stethophyma grossum) heeft verwachtingen waargemaakt door zijn leefgebied uit te breiden in de Zaanstreek. Met name in het Guisveld hebben flinke populaties zich gevestigd. In Friesland breidt de Greppelsprinkhaan (Roeseliana roeselii) zijn leefgebied uit.

Veldgentianen

Zelfs als je al 30 jaar in een gebied opnamen maakt, kun je verrassingen tegenkomen. Nog niet eerder stonden er zó veel Veldgentianen (Gentianella campestris) in de Westduinen op Goeree als dit jaar, ook in pq’s (permanente quadraten) waar de soort nooit eerder is aangetroffen.

Veld met Klokjesgentiaan gered

Naast het monitoren en inventariseren, doen we ook wel eens een goede daad. Bij een bekende populatie Klokjesgentianen (Gentiana pneunomanthe) in de Krimpenerwaard bleek een hek open te staan. Dit was niet de bedoeling, maar de koeien uit het naastgelegen perceel hadden het veld met verse bloemen al ontdekt. Gelukkig kon onze collega de koeien wegjagen, zodat niet alle Klokjesgentianen werden opgegeten.

Gelobde maanvaren

De meeste floristen zijn al blij als ze één exemplaar van de Gelobde maanvaren (Botrychium lunaria) tegenkomen. Meestal zien ze na goed kijken nog een paar exemplaren in de buurt staan. Dit jaar op Texel zagen we hele velden met Gelobde maanvaren, wat een bijzonder gezicht!

Dubbelgangers

Sommige zeldzame soorten lijken sprekend op een meer algemeen familielid. Dit is het geval bij de zeldzame Fijne ooievaarsbek (Geranium columbinum), die erg lijkt op de algemene Slipbladige ooievaarsbek (Geranium dissectum). Des te leuker is het dan om juist de zeldzame soort eruit te pikken en op nieuwe plaatsen te ontdekken!

Met een handvol groeiplaatsen in Nederland is het Weidevergeet-me-nietje (Myosotis scorpiodes ssp. nemorosa) de zeer zeldzame dubbelganger van het algemene Moeras-vergeet-me-nietje (Myosotis scorpioides subsp. scorpioides). De soort is gebonden aan beekdalhooilanden en werd gevonden bij de Stabrechtse heide.

Het zeer zeldzame Klein klokhoedje werd gevonden op een steilkantje langs een pad. Het is heel goed mogelijk dat deze soort vaak voor zijn iets algemenere dubbelganger Groot klokhoedje wordt versleten.

Knotszegge

In de Alde Faenen werd een nieuwe groeiplaats ontdekt van Knotszegge (Carex buxbaumii), een zeer zeldzame soort van blauwgraslanden. Geheel nieuw voor dit gebied was de vondst van Rond wintergroen (Pyrola rotundifolia), die buiten de duinen op veel plaatsen verdwenen is.

Onverwachte verrassingen

Wanneer je naar een soortenarmer gebied gaat, verwacht je soms weinig te vinden aan het begin van je werkdag. Des te leuker zijn dan onverwachte waarnemingen! Zoals een paartje Steenuilen (Athene noctua) in een knotwilg, bij een weidevogelinventarisatie in een “leeg” weiland. Of Rietorchis (Dactylorhiza praetermissa) en Bijenorchis (Ophrys apifera) langs een akker op een afgegraven oever en in de aanliggende sloot het zeldzame Rivierfonteinkruid (Potamogeton nodosus)!

Op naar 2024

Inmiddels zijn de eerste Grutto’s alweer gesignaleerd in Nederland, een eerste teken van de aankomende lente. We zijn heel benieuwd wat we komend jaar allemaal zullen tegenkomen!